Na etapie umowy z Deweloperem i na etapie realizacji warto zwrócić uwagę na istotne elementy wyposażenia instalacji elektrycznej w mieszkaniu. Na końcu artykułu przydatna check lista podsumowująca omówione w artykule tematy.
Z punktu widzenia lokatora "dziecko niechciane", zajmuje przestrzeń, odstaje od ściany, brzydko wygląda. Na dodatek musi być do niej zapewniony dostęp. Nie powinna mieć kontaktu z materiałami łatwopalnymi - czyli szafa z ubraniami odpada. Obecnie spotyka się dwa rozwiązania - rozdzielnia natynkowa w przedpokój na wysokości około 160 cm (zgodnie z wytycznymi SEP) lub rozdzielnia nad drzwiami wejściowymi. Rozwiązanie najwłaściwsze z punktu widzenia przyszłej aranżacji czyli rozdzielnica wpuszczana w ścianę w mieszkaniach jest rzadko spotykana - prawdopodobnie ze względu na ich grubość. W domu nie mamy takich ograniczeń i możemy wygospodarować miejsce w pomieszczeniu technicznym.
Przemyślana lokalizacja jest istotna ponieważ późniejsze przeniesienie może być nie tylko kosztowne ale i praktycznie niemożliwe do wykonania. Do tych rozdzielni schodzą się przewody z całego mieszkania. Zmiana lokalizacji to albo ułożenie przewodów od nowa (kucie tynków?) lub konieczność ich przedłużenia - co nie jest korzystne z punktu widzenia techniki. Musimy pamiętać, ze dzisiaj rozdzielnie mają duże gabaryty. Nielogiczna lokalizacja skutkuje tym, że będziemy z rozdzielnią w szafie z ubraniami mieszkali całe życie lub patrzyli na wątpliwą ozdobę w przedpokoju lub innym pomieszczeniu. Rozdzielnie przez wykonawcę i projektanta lokalizowane są najczęściej w miejscu najwygodniejszym z ich punktu widzenia. Nie znają naszej wizji aranżacji lokalu. Należy bezwzględnie pamiętać o uzgodnieniu lokalizacji rozdzielnicy. Możemy się spodziewać, że jedną z odpowiedzi będzie, że wymarzonej przez nas lokalizacji zabraniają przepisy wówczas dobrze jest, żeby zostały wskazane jakie. Tu należy pamiętać, ze OBOWIĄZUJĄ TYLKO OFICJALNE PRZEPISY publikowane w formie Ustaw i Rozporządzeń. Dodatkowo należy uznać, że Polskie Normy mimo zapisów w Ustawie o dobrowolności stosowania są obowiązujące ponieważ zawierają uzgodniony opis dobrych praktyk i standardów wykonania. Wszystkie inne dokumenty można traktować jako wytyczne branżowe, zalecenia nawet jeśli w tytule mają słowo NORMA. Wykaz norm na podstawie, których wykonywane są Projekty znajdziemy w Projekcie Wykonawczym, w Warunkach Technicznych oraz na stronie Polskiego Komitetu Normalizacji.
Warto w tym punkcie zadbać o zapisy dotyczące stosowania aparatów renomowanych firm. Szczególnie istotne w przypadku wyłączników różnicowoprądowych. Niewielu użytkowników zdaje sobie sprawy, że w celu potwierdzenia jego pewności działania należy raz na jakiś czas nacisnąć przycisk TEST (często raz w miesiącu) - co powoduje jego zadziałaniem i wyłączeniem prądu w mieszkaniu. Na rynku są dostępne już aparaty z wymogiem takiego testu raz w roku, kosztują trochę drożej ale zapewniają większy komfort i pewność. Daje to zwiększoną gwarancję jego skuteczności i chroni nas przed nieporządanymi przypadkowymi wyłączeniami. Przykładowo w katalogu firmy EATON znajdziemy takie produkty.
Przy wyłącznikach róznicowoprądowych należy zadbać, żeby były co najmniej kategorii A. (wyjaśnienie dlaczego w artykule o wyłącznikach różnicowpradowych). Dobór kategorii AC wydaje się za niski w związku z duża ilością urządzeń elektronicznych w mieszkaniu. W sumie AC w dzisiejszych czasach nadaje się tylko do prostych urządzeń grzejnych sterowanych termostatem załącz-wyłącz.
Jako, że w mieszkaniu mamy elektronikę o znacznej wartości warto zadbać o zapisy dotczące ochrony przepięciowej w rozdzielnicy, które zabezpieczą nam instalacje w mieszkaniu. Zabezpiecza ona instalację i urządzenia przed "skokami" napięcia np. w czasie burzy lub zakłóceń. Konieczność stosowania wynika z zapisów rozporządzenia Warunki techniczne dla budynków i ich usytuowania Dz.U.2002.75.690 § 180 punkt 2 oraz § 183 punkt 1 podpunkt 10 (po kliknięciu w link obok przeniesienie do przywołanego przepisu). Brak takiego zabezpieczenia może stanowić podstawę odmowy wypłaty ubezpieczenia w przypadku awarii.
Kolejnym krokiem jest ustalenie jakie obwody będą miały wspólne zabezpieczenia. Należy unikać zbyt dużej komasacji ponieważ awaria w jednym obwodzie może wyłączyć nam zbyt dużo innych odbiorów. Na przykład, żeby awaria np. zmywarki nie wyłączyła nam wszystkich gniazd. Warto wydzielić jako oddzielne obwody z dedykowanym zabezpieczeniem te, które mają dla nas status krytyczny lub odbiory o dużym poborze energii. Wskazane jest wydzielenie lodówki, pralki, zmywarki, kuchni elektrycznej, piekarnika, gniazd w poszczególnych pomieszczeniach., oświetlenia w poszczególnych pomieszczeniach. Do rozważenia zastosowanie więcej niż jednego wyłącznika róznicowoprądowego - unikniemy wyłączenia całego lokalu przy awarii jednego urządzenia. Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie wyłącznika różnicowoprądowego z monitoringiem stanu.
Budowa rozdzielni powinna umożliwiać nam wyłączenie prądu w całym mieszkaniu za pomocą jednego wyłącznika - wyłącznik główny.
Odporność aparatury na prądy zwarcia - minimum 6kA
No i ostatni punkt to określenie czy chcemy mieć Inteligentne Mieszkanie i są wymagane elementy wykonawcze w rozdzielnicy. Przykładowo np. możemy dla bezpieczeństwa chcieć wyłączać przy dłuższych nieobecnościach prąd w całym mieszkaniu z pozostawieniem pod napięciem gniazda zasilającego lodówkę oraz ruter (umożliwiający zdalny dostęp).
Wart poświęcić czas planowaniu jak będziemy chcieli żeby wyglądało nasze mieszkanie. Dzisiaj na rynku są już dostępne różne rozwiązania oparte na standardzie KNX lub LCN (wymagane okablowanie i miejsce na elementy wykonawcze) lub np. HomeKit, które nie wymagają sterowania z poziomu rozdzielni i cała inteligencję zawierają np. żarówce, w gniazdku lub łączniku.
Tu należy zasięgnąć opinii osoby z doświadczeniem - nieraz drobna zmiana nazwy skutkuje dużą zmianą funkcjonalności np. jest duża różnica pomiędzy czujką ruchu (stosowaną powszechnie) a czujką obecności (o lepszej funkcjonalności).
Innym aspektem to pozostawienie rezerwy na ewentualne przyszłe rozbudowy. Przy czym w tym punkcie nie należy przesadzać,
Tu jak wyżej warto zwrócić uwagę na stosowanie markowych produktów. Okablowanie jest układane pod tynkiem i późniejsza wymiana jest niemożliwa bez kucia ścian. Tak więc zakładając wieloletniej eksploatacji wart zadbać, żeby przewody układane pod tynkiem miały izolację 450/750V, średnicę żył do gniazd 230V 3x2,5 mm2 z żyłami żółtozieloną i niebieską a do oświetlania 1,5 mmr2 z żyłą żóltozieloną, niebieską i czarną. Warto także ustalić prowadzenie przewodów pod tynkiem - jeśli będziemy mieli specjalne wymagania i np. nie chcemy, żeby przewody nie przechodziły przez pewien obszar. Warto zadbać o precyzjne zapisy, że przewody układane są od gniazda i łącznika pionowo do góry do strefy w której prowadzone są przewody w ścianie pod sufitem.
Dokładnie należy ustalić miejsce i ilość gniazd 230V, gniazd siłowych i puszek przyłączeniowych dla odbiorów siłowych jak kuchnia elektryczna, podgrzewacz wody, czy inne.
Szczegółowo należy zdefiniować lokalizację wypustów dla oświetlenia, łączników do załączania oświetlenia oraz logikę scen - czyli jakie oświetlenie ma się załączyć po naciśnięciu włącznika.
Do uściślenia czy instalacja ma być wykonana w standardzie bez puszek łączeniowych czy z wykorzystaniem puszek - i złączek np. WAGO
Odrębnym zagadnieniem jest stosowanie przewodów bezhalogenowych, które w czasie pożaru nie wydzielają szkodliwych substancji. Tu w przypadku budowania domu warto się nad takim rozwiązaniem zastanowić.
Temat otwarty. Na rynku jest wielu producentów i pełna różnorodność. Należy przeanalizować, czy będziemy chcieli mieć standardowe klasyczne sterowania za pomocą klasycznego systemu łączników stykowych i klasycznych gniazd. Czy rozwiązania w stylu Inteligentne Mieszkania/Inteligentny Dom. W przypadku sterowania instalacjami z poziomu oprogramowania warto zadbać, o możliwość ręcznego wysterowania obwodu w przypadku awarii "inteligencji" Tu zwracam uwagę, że musimy mieć zapewnione rozwiązanie zastępcze w przypadku kiedy "elektronika" odmówi posłuszeństwa i inteligencja padnie i nie pozwoli nam załączyć światła. Więcei w tym temacie w recenzji instalacji opartej na systemie Home Kit (niestety parę razy system odmówił posłuszeństwa) . W przypadku osprzętu standardowego osprzętu wymiana na inny jest w przyszłości bezproblemowa wart tylko zadbać, żeby producent zapewniał dostępność przez kilka lat - bo ramka ozdobna innego producenta może być niezgodna ze starą (konieczność zaprawek, malowanie). Dla łączników do rozważenie podświetlenia w nocy - tak, żeby łatwo zlokalizować.
Należy pamiętać o podwyższonym IP dla gniazd i łączników na zewnątrz pomieszczenia (ze względu na warunki atmosferyczne), w łazience (ze względu na obniżoną naszą rezystancję - jesteśmy po kąpieli )
Należy pamiętać o właściwym IP dla gniazd w kuchni w szczególności w okolicach zlewozmywaka. Odbiory.pl rekomendują minimalne odstępy zgodne zgodne z PN dla wanien i brodzików. Na zasadzie tożsamości. Kiedyś PN określała szczegółowo. (jak odnajdę to przywołam)
W przypadku dla nas istotnym należy dokładnie zwymiarować lokalizację - wysokość, odstęp od narożników z tolerancją np. 5 mm. Jeśli lokalizacja nie jest dla nas istotna co do centymetra to warto zadbać o zapis o montażu estetycznym, na jednej wysokości dla całych pomieszczeń lub w obszarze widocznym. Należy jednak pamiętać, ze utrzymanie wymiarów może być niemożliwe do zapewnienia ponieważ puszki montażowe do gniazda i łączników mogą trafiać w pręty zbrojeniowe, których nie można wyciąć, lub w cienkiej ściance z sąsiadem kolidować ze sobą. Ze względu na akustykę lepiej przesunąć gniazda między sąsiadami niż mieć możliwość przesłuchów. W dużej części wynika to z zastosowanych materiałów dla ścianek.
Zabezpieczenie zasilania wybranych obwodów za pomocą zasilaczy UPS. W mieszkaniach nie zachodzi potrzeba wyposażenia w specjalistyczne instalacje UPS. Dobrze zdają egzamin lokalne UPS do zabezpieczenia bezprzerwowego zasilania rutera, stacjonarnego komputera czy serwera. Tu można polecić urządzenia firmy APC, które dzięki wyposażeniu w interface potrafią przy zbyt dużym rozładowaniu wyłaczyć bezpiecznie serwer. Tak jak za każdym razem należy brać pod uwagę tylko markowe sprawdzone produkty ponieważ pracują one przez 24h na dobę nawet w czasie naszej nieobecności. Osobiście zakup "niemarkowego" UPS o mało nie przepłaciłem pożarem - w wyniku awarii wewnętrznej temperatura obudowy była taka, ze nie dał się dotknąć i o mało co nie doszło do pożaru. Dobrze, zę zdarzenie miało miejsce w czasie mojej obecności w domu i swąd pozwolił szybko zareagować. UPS APC pracują od kilku lat bezawaryjnie i bezobsługowo..
Na etapie projektu warto uzgodnić lokalizację punktów podłączenia do instalacji połączeń wyrównawczych. Jeden wypust powinien być w okolicach kuchni, jeden w łazience i jeden w okolicach innych urządzeń elektrycznych domowego użytku jeśli występują lub planujemy rozbudowę. Warto zadbać o "wypust" w okolicach urządzenia. Należy pamiętać, że połączeniami wyrównawczymi należy też objąć i inne instalacje jak klimatyzactory czy klimakonwektory. Szczegóły są opisane w rozporządzeniu Warunki techniczne dla budynków i ich usytuowania Dz.U.2002.75.690 § 183 punkt 1 podpunkt 7 i punkt 1A (po kliknięciu w link obok przeniesienie do przywołanego przepisu).